2. Hiến Chương Tình Yêu (truyện dài nhiều kỳ)

Tình Hoài Hương

Phần Thứ Nhì
Chương 12

VIỆT NAM Quê Hương Cẩm Tú

(*) Từ năm 1960 -> đến năm 1975 - bối cảnh ở thời điểm nầy hầu như ít thay đổi.
(**) Những tấm hình qúy giá trong bài viết, không phải của tác giả Tình Hoài Hương.
Rất trang trọng và chân thành cảm ơn qúy vị nhiếp ảnh gia đã post hình trên Wikipedia (tôi xin mạn phép chuyển tải vào bài viết,
ngỏ hầu có thêm phần phong phú hóa hình ảnh quê hương Việt Nam cẩm tú của chúng ta).
Ða tạ!

2.- Cám Ơn ÐÀ LẠT Thương Yêu

Khúc xạ ánh sáng mặt trời chiếu xuyên qua lớp khí quyển ướt ẩm, khô, lạnh, đã tỏa bảy tia quan phổ: đỏ, vàng, lam, chàm, lục, cam, tím. Mưa phản chiếu tia nắng ở góc nhọn 42 độ, tạo thành chiếc cầu vồng ánh đẹp rất rõ. Phong cảnh Ðà Lạt tuyệt diệu mờ ảo trong làn sương mù lơi lả buông. Ðám mây mọng nước nũng nịu giăng tơ trời kéo lê thê sau lưng ngôi trường Grand Lycée. Du khách thơ thẩn thả gót phiêu bồng trong lòng đô thị tĩnh mịch. Khi phố đêm len lén tràn về ướt sũng mưa phùn và sương muối bện quyện lại với nhau, thì càng về khuya dường như bầu trời càng lắng đọng bất tận, yên ắng lạ lùng. Cảnh vật trở nên thơ mộng giữa khí lạnh tê tê, buốt buốt, mơn man da thịt. Những thứ đó đã trìu mến quấn quýt ăn sâu vào lòng người. Ðà Lạt càng dễ yêu. Thi vị. Duyên dáng. Thơ mộng và quyến rũ xiết bao bừng dậy nơi nơi!

Du khách muốn ghé thăm Ðà Lạt (bằng đường bộ), phải đi qua hai ngả chính: Từ miền Phan Rang xa xôi muốn đi lên Thị-xã Ðà Lạt, xe hơi phải đi về hướng núi toàn rừng tre, nứa, lồ ô, rừng hỗn giao lá kim, lá rộng, dẻ, rừng cây quý đủ loại với thông chen chúc trong vùng núi, kể từ Krong Pha. Xe hơi leo lên càng lúc càng caỏ dưới những ngọn núi cao ngất ngút ngàn, gập ghềnh, khúc khuỷu, quanh co và những eo đèo dựng đứng, chênh vênh gấp ngặt khúc khuỷu như cùi chỏ, rất hiểm nghèo để len lỏi qua rừng rậm, âm-u um-tùm của đèo Ngoạn Mục cách thành phố Ðà Lạt 40km.

Từ hướng Sài Gòn xe chạy về miệt Biên Hoà, Long Khánh rồi xe tách qua hướng đi Ðịnh Quán, đến đèo Marigui, đèo Bảo Lộc quanh co ngút ngàn núi tiếp núi rừng tiếp rừng, chen với những đồi trà, những đồi cà phê. Lúc xe chạy trên quốc lộ 20 giáp ranh với Di Linh là khu núi rừng thuộc Tỉnh Tuyên Ðức. Taing, nơi đây người dân có thể vào tít tót trong rừng núi xa hiểm trở sâu hun hút, họ đào sâu xuống lòng đất, sàng đất cát trên chi nhánh các dòng suối (thuộc vùng suối của thác Pongour, Gougah?) để đãi lấy vàng. Xe lên tới vùng đầu Ðại Ninh, Ðức Trọng? qua thác Liên Khương, thác Prenn là thuộc về phong thổ mát rượi Ðà Lạt. Từ thời Pháp thuộc đã độc đoán rất hà khắt phân chia nước Việt Nam tách bạch ra ba miền: Bắc. Trung. Nam, để họ dễ bề thống trị dân ta. Thật là phiền toái, rối rắm qua bao dị biệt, và dần dần tự nhiên trở thành phân chia rõ ba miền tách bạch, vô tình đi đến sự chia rẽ đến nhức bưng cái đầu.

Ðây! Thành phố Ðà Lạt an ngự ở miền Cao Nguyên Trung-phần trên độ cao 1.475m (nếu Ðà Lạt trên cao độ 2.163m > là tính từ mặt biển lên chóp đỉnh núi Lâm Viên). Ðà Lạt ở tọa độ 11o 48? 36? ? 12o 01? 07? vĩ độ bắc và 108o 19? 22? đến 108o 36? 27? kinh độ đông. Bắc giáp Lạc Dương. Ðông & Nam Ðơn Dương. Tây Nam giáp Ðức Trọng. Ðà Lạt là vùng khí hậu Á Ôn, nhiệt độ trung bình một ngày khoảng: 18/oC > 20/oC, thấp nhất là 12/oC. Thị xã Ðà Lạt nằm trong Tỉnh Tuyên Ðức bao la rộng lớn gồm có 3 Quận: Ðức Trọng. Ðơn Dương. Lạc Dương. Toàn tỉnh Tuyên Ðức có khoảng 20 loại khoáng sản: cao lanh, than nâu, boxit, than bùn, sắt, thiết, chì, kẽm, rubi, saphia, opan, kể cả các vùng núi rừng có rất nhiều vàng non... nhất là vàng ở vùng núi đồi hiểm trở ở Taing. Ðà Lạt là vùng đất đỏ bazan và nâu vàng tụ bồi phù sa phì nhiêu từ suối, hồ, thác. Không những Ðà Lạt là thắng cảnh thiên nhiên thơ mộng rất tuyệt vời, ngoạn mục, diễm lệ, trữ tình mỗi khi du khách ghé tạt về thăm, mà Ðà Lạt giàu về tài nguyên quốc gia quý như: Gụ, cẩm lai, sao, tre, nứa, lồ ổ nhiều rừng thông hai lá, ba lá cao ngút bạt ngàn, rừng hỗn giao lá rộng, rừng lá kim, rừng tre nứa... Khoáng sản: bo-xit, bentonit, diatonit, sắt, vonfram, than nâu, đất sét, núi đá, thiếc, chì, kẽm, vàng, saphia, opan, thạch anh tinh thể, v.v? Nông sản: Trà, cà phê, artichaud, mận, hạt điều, nấm, dâu (nuôi tằm) các loại rau, hoa, v.v... Nhất là quanh năm vườn tượt xanh màu tốt tươi dồi dào hoa quả cây trái trĩu cành.
Khí hậu Ðà Lạt ưu đãi nhất là phụ nữ và trẻ em da dẻ họ luôn trắng trẻo hồng hào mịn mượt. Ngoài cư dân tứ phương quy tụ về vùng ?hoàng triều cương thổ? Lâm Viên nầy, còn có sắc dân: Thái - Thổ - Nùng ? Tày ? Mường ? Mán - Hoa (Tàu) - Thượng (Thiểu số) K?Ho - Mạ - Chu Ru ? M? Nông.

Ðà Lạt, nhiều ngôi biệt thự xinh lịch đa dạng qua đường nét kiến trúc độc đáo, nhà nhà nhấp nhô cao thấp ẩn mình dưới đồi thông trùng điệp rợp bóng. Nhà tôn nhà ngói chen chân nơi những con đường mòn đất đỏ uốn éo lượn quanh vườn hoa ngát hương tươi màu, bao vườn trà xanh mướt trên ngọn đồi tiếp tiếp bên suối, bên hồ, nơi thác ghềnh lồi lõm.

Ðà Lạt có hai mùa rõ rệt: nắng và mưa. *- Mùa mưa dầm từ cuối tháng Năm kéo dài đến tháng Mười Một. Mùa gió thịnh hành nhất vào mùa đông lại là gió từ hướng tây. Tuy thế khí hậu vùng Cao Nguyên Lâm Viên nầy khá dễ chịu. Mùa ráo khô từ tháng 12 đến đầu tháng 5, bầu trời thanh thoáng mát rượi, luôn có nắng ấm độ ẩm chan hòa. Thương làm sao thành phố Ðà Lạt chập chùng uốn lượn quanh những đồi thấp núi cao luôn mờ mờ ảo ảo, nhạt nhòa ẩn hiện sau làn sương ẻo lả, mỏng manh. Những cơn mưa phùn lăn tăn li ti vào độ cuối Thu chuyển hạt nhỏ li ti như bụi phấn, nhẹ tênh, âm thầm lả lơi đậu trên mái tóc lữ hành. Nước ban mai ở các khe đá, suối, hồ, khe, chưa chảy kịp, thì nước buổi chiều đã dâng lên cao; chảy xối xã suốt tháng năm về bao con thác cuối nguồn.

*- Mùa Hè là đầu mùa mưa, mưa đêm nầy qua ngày tháng khác trên núi đồi cao ngất, ngút ngàn. Muôn triệu hạt mưa nặng trĩu, to tròn rơi bồm bộp trên mái tôn, mái ngói. Tôi yêu tháng ngày mưa dầm không biết mệt, bầu trời luôn ảm đạm, dù mưa nhưng khí hậu ấm áp. Thỉnh thoảng? lâu thật lâu có kèm theo mưa đá hột to hột nhỏ. Dì cháu thích thú nhặt mưa đá bỏ vào ly (trong khi những người làm vườn thấy mưa đá, là họ lo buồn rầu rĩ; vì nó hủy hoại hoa màu tan nát, hư hỏng rất nhiều loại hoa trái và rau).

*- Mùa Thu bên những triền đồi rưng rưng lá vàng duyên dáng lắt lẻo đong đưa cài trên cành cây cổ thụ. Màu vàng cuả rừng cây gỗ quý bát ngát, quyện lẫn màu xanh và nhạc thông rì rào reo trong gió. Lá rừng hợp với màu vàng sáng từ bình minh len lỏi dọi xuống, hoặc nơi ráng chiều hiu hiu hửng lên trong kẽ lá dịu dàng ve vuốt. Khiến lòng mình cảm thấy xao xuyến mấy nỗi bâng khuâng man mác, dìu dặt đường tơ mênh mang rung lên từng hồi trên những phím loan. Tôi thương mỗi chiều gió mùa Ðông Bắc lồng lộng vút trên đỉnh núi cao, sấm sét chớp lia lịa ở góc trời lúc choạng vạng, gió uốn cong cành cây mimosa nghiêng ngả, thấy mà thương. Thân cây đau đớn rên rĩ vặn mình kêu rắc rắc, dường như muốn gãy. Chùm hoa mimosa ướt sủng nước rên rĩ quật lui quật tới tả tơi, hòa với tiếng sấm chớp gầm thét dữ dội, gió hú từng hồi kinh dị trên sườn đồi, gió lọt qua khe cửa rít lên vút vút, nghe đầy ớn lạnh, buồn bã đơn điệu vô cùng.

*- Gần về cuối đông trời vần vũ mây xám, từng cuộn mây nặng trĩu ùn ùn bay ngang đầu, khiến núi đồi mất hết rồi bộ cánh rừng xanh tươi ngày vui khoe sắc lá. Những cơn mưa lăn tăn vào độ cuối đông chuyển thành triệu triệu hạt nhỏ, nhẹ tênh như bụi phấn, đó là những cơn mưa phùn âm thầm lả lơi đậu trên mái tóc lữ hành đơn điệu. Nước ban mai ở các hóc đá, suối, hồ, khe, chưa chảy kịp, thì nước buổi chiều từ các triền núi chân đồi đã dâng lên cao và chảy xối xả về cuối nguồn. Cuối Ðông dật dờ cơn say gió bão còn luyến tiếc len lén mang khí lạnh ào ào bay về, nắng lấp ló ve vuốt bên thềm năm mới; như trêu nghẹo mấy nàng: Xuân, Hạ, Thu, Ðông se sẻ ỏn ẻn chúm chím nụ tình.
***

Ðà Lạt! Thắng cảnh tuyệt vời có nhiều hồ dễ thương, thi vị, hữu tình. Nào là: *- Hồ Lãng Ông nho nhỏ be bé xinh xinh và khiêm nhường ở đầu góc đường Cộng Hoà & đường Võ Tánh. *- Hồ Mê Linh, hồ *- Vạn Kiếp an tọa bên một đồi thông ngút ngàn. *- Hồ Chi Lăng tuy nhỏ nhưng mơ màng không kém thơ mộng. Mỗi hồ mang một dáng vẻ kiêu sa riêng. Tại Phường 3 có Hồ *- Tuyền Lâm. *- Hồ ông Phỉ ở hướng Dinh 3 đi vào khu đất mã thánh xưa gọi là ?Ba Lẻ. Nhưng có mấy hồ rộng mênh mông và thơ mộng mơ màng đáng kể nhất là:

*- Hồ Xuân Hương (quyến rũ là do hồ an lạc ngay trung tâm thị tứ, là ?cái rốn? của thành phố) nổi bật sự duyên dáng hài hoà, thơ mộng, đặc biệt và độc đáo (thời Pháp thuộc gọi hồ nầy là Grand Lac). Hồ rộng khoảng 25hecta. Phía gần cầu ông Ðạo và nhà hàng Thanh Thủy, sân Cù? thì (hình dáng) mặt phẳng cuả hồ tương đối rộng rãi. Nhưng càng về cuối hồ (phía Bích Câu Kỳ Ngộ?, vườn hoả) thì đuôi hồ trở nên eo hẹp, nhỏ dần dần? hầu như co thắt tới bên cây cầu Ðúc. Ven hồ có con đường tráng nhựa 6km chạy vòng quanh tới khu Thủy Tạ, thao trường Lam Sơn? và quay về cầu ông Ðạo. Rải rác trên chung quanh bờ hồ có những gốc tùng rợp bóng rất đẹp.

*- Hồ Xuân Hương càng thi vị quyến rũ nhờ sân Cù (sân Golf có tiêu chuẩn 18 lỗ). Sân Cù thoai thoải nệm thảm cỏ xanh tươi và khá rộng, thấp thoáng đó đây những chòm thông ba lá, hai lá bóng mướt màu lục vẫn soi mình xuống mặt hồ xanh biếc. Hồ Xuân Hương với nhà hàng Thủy Tạ mơ màng in bóng trên hồ Xuân Hương, nhà có ba phần nổi trên mặt nước, một phần nhà hàng xây trên bờ, có cột thu lôi cao chất ngất, có lancan chìa ra giữa hồ. Tầng trên sân thượng có những nấc thang, để ta có thể lên cầu thang nhảy xuống hồ bơi lội thoả thích. Thủy Tạ sơn trắng, lung linh trên mặt hồ phẳng lặng như phiên gương óng ánh dưới ánh mặt trời chan hoà trên vạn vật.
*- Gần cuối sân Cù là vườn Bích Câu Kỳ Ngộ muôn hoa Ðà Lạt không thiếu loài hoa nào, thơm ngát và xinh tươi, mỗi hoa mang một dáng vẻ đặc thù riêng, không hoa nào giống hoa nào. Nơi kỳ ngộ tương phùng nên-thơ lý tưởng dập dìu nam thanh nữ tú hò hẹn trao đổi chuyện văn thơ và tình tự. Thuở xưa hồ Xuân Hương chỉ là một đầm trũng mọc đầy cây năn, lát? nước mưa từ các triền đồi, nước chảy từ hướng thác Cam Ly về hồ, sau đó nước chảy ngang qua cây cầu gỗ có tên gọi cầu ông Ðạo; do phiá gần ở đầu cầu là tư dinh của ông quản đạo Phan Khắc Hòe. Thế nên cư dân thường gọi là cầu ông Ðạo. Cầu ông Ðạo lả điểm nối tiếp qua đường lên trên phố Hòa Bình và đường bằng vô mặt tiền chợ mới Ðà Lạt. Chợ Ðà Lạt khởi xây 1958 khánh thành 1960 ? ở lầu 2 của chợ chỉ bán các mặt hàng: vải, áo quần, len, nón, giày dép, đồ dùng gia đình thuộc về tơ lụa, mỹ phẩm? Nơi đây có cầu thang nối liền chợ với khu phố Hoà Bình. Ngôi chợ có ba từng lầu chính và một sân thượng. Chợ Ðà Lạt rất rộng rãi, nguy nga đồ sộ, tại Việt Nam chưa có chợ nào sánh bằng. Tầng trệt của mặt tiền là nơi bán đầy hoa tươi, dâu, mứt, bánh trái, trong lòng chợ bán các loại thịt, Cuối lòng chợ bán cá, tôm, gà vịt, v.v? Phiá sau tầng trệt đã làm thêm khu chợ ván gỗ, để bán rau tươi và là nơi bán hàng ăn uống.

*- Suối Vàng về hướng Lạc Dương (phía lên núi Lâm Viên). Nhà máy Thủy Ðiện ở Suối Vàng về hướng Bắc cách xa thành phố Ðà Lạt 20km, nơi rừng thông ngút ngàn tươi tốt, có hai hồ nước rất trong xanh, luôn luôn lấp lánh long lanh trầm ngâm, phẳng lặng như mặt hồ tráng thủy ngân. Một hồ có tên gọi Dankia Suối Vàng, và một hồ kia gọi Suối Bạc trải dài dọc theo ven chân núi Lâm Viên. (Lâm Viên còn gọi là núi Langbian ở tại Xã Lát, Huyện Lạc Dương, có dân tộc Thiểu số gốc Lát, Chil, Cơ Ho sinh sống đông đúc). Suối Bạc rất đẹp với mặt hồ rộng mênh mông lấp lánh ánh bạc sáng ngần, hồ phẳng lặng mơ màng, nước trong vắt. Làm sao kể cho xiết... Hồ Ðankia luôn luôn lấp lánh ánh bạc long lanh sáng ngời. Hồ nơi đây hoàn toàn tĩnh mịch, không tấp nập đông vui như hồ Xuân Hương. Những đồi thông rợp bóng hữu tình soi dáng trên mặt hồ im gió như phiên gương sáng loáng. Hồ Lát rất đẹp, trầm buồn và đơn điệu an tọa trên đất Lạc Dương.

*- Hồ Than Thở (thời Pháp xưa gọi là Lac des Soupirs) từ khu Hoà Bình về qua cầu ông Ðạo, đi lối thao trường và phiá Thủy Tạ, xuống đường Quang Trung. Hồ Than Thở cách xa trung tâm thành phố khoảng 6km ở trong thung lũng khu ấp Chi Lăng + xã Thái Phiên, hồ tĩnh mịch trầm lắng u buồn suốt tháng năm, bởi đêm nầy qua ngày tháng năm khác? chỉ thoảng nghe ba bên bốn bề tiếng nhạc thông reo vi vu không ngừng nghỉ. Hồ mơ màng với mặt nước im ả bóng loáng như tráng lớp men bạc. Nơi đây, thuở xa xưa đã có vài ba chuyện tình buồn có thật (không phải truyền thuyết). Tôi xin kể vắn tắt về một (trong vài ba chuyện đã nghe, biết) câu chuyện: một thiếu nữ phiền muộn tình duyên trắc trở, đã trầm mình xuống hồ Than Thở. Từ ngoài đường đi vào hồ bên hướng tay trái, bấy giờ đường vào ngôi mộ phủ đầy cỏ dại cao lút bụng, muốn tìm mộ nàng, ta phải chịu khó vạch tranh, vạch cỏ may, giạt hoa mắc cỡ chằng chịt, thật khó khăn. Tuy thế, khi đi vô khá xa, xa con đường nhựa bên hồ, tôi thấy một ngôi mộ bình thường, không cao, đơn sơ, khiêm nhường. Trên đầu tấm bia mộ hình trái tim tô xi măng cũ kỹ, hoen màu rêu phong, đơn điệu (có lẽ rất xa xưa, nay phai úa khá nhiều) mộ đã in dấu ngàn đời về mối tình bất diệt, não nùng? Chàng trai khắc ghi hai câu thơ gửi người thiên cổ:
Dù cho non sông thay đổi mãi
Ngàn năm Thảo vẫn sống trong Tâm?

* - Chùa Linh Quang xây năm 1931 an tọa tại 133 Hai Bà Trưng (Ðà Lạt) là ngôi chùa cổ kính lâu đời đầu tiên tạo lập trên đất ?Hoàng triều cương thổ?. Chùa chạm trổ những hình chim phượng trên mái rất tinh xảo, công phu, tuyệt tác; do hoà thượng Thích Nhân Thứ trụ trì.
* - Chùa Linh Sơn xây năm 1938 ? (1940 khánh thành) an ngự ở một ngả ba cách trung tâm chợ Mới Ðà Lạt khoảng 700 ? 800m ? Chùa nằm trên ngọn đồi đa phần là thông ba lá, dương liễu, bạch đàn. Chùa có tượng Phật Thích Ca đúc 1952 bằng đồng nặng 1250kgs. Chùa nhìn chéo xuống phố Phan Ðình Phùng. Ðứng trên góc sân chùa có thể nhìn thấy khu ?thành phố buồn? nghĩa trang Số 4 chi chít bia mộ!

*- Chùa Phong Linh ở đường Hoàng Hoa Thám. Trại Hầm (nơi nổi tiếng có mận vàng óng giòn, ngọt, ngon) xa khu chợ Ðà Lạt khoảng 4km. Chùa xây 1944 (chỉ có nữ tu, nên dân điạ phương thường gọi là chùa Sư Nữ). Chùa thờ: Ðức Phật A Di Ðà, Quan Thế Âm Bồ Tát. Bồ Tát Ðại Thế Chi. Chùa an tọa trên ngọn đồi thông cao thơ mộng ở Trại Hầm. Chùa Phong Linh xây mái kép cong: long, lân, quy, phụng. Ðứng trên sân chùa Sư Nữ ta nhìn tổng thể xuống làng mạc dưới chân đồi ẩn hiện mờ ảo, thì không có bức tranh nào linh động, đẹp bằng cảnh sắc nước hương trời xanh xanh chập chùng, nhà nhà mái ngói, mái tôn đang vật vờ bay lên làn khói ẻo lả uốn éo từ trên đồi cao, dưới thung lũng thấp chập chùng? Cư dân thấp thoáng đi lại trong sương mai, gió chiều nhè nhẹ phe phẩy mơm man vồng hoa đồi mận. Lồng trong tiếng thông trầm bổng bốn mùa nhã nhạc reo vi vu, êm êm, hòa điệu nhịp nhàng, là tiếng chuông mõ gõ nhịp đều đều, xen lẫn tiếng tụng kinh niệm Phật lanh lãnh thanh thanh trong gió sớm khuya chiều vang vọng xa xa!

*- Chùa Tàủ (Thiện Vương Cổ Sát, còn gọi chùa Phật Trầm) do hoà thượng Trung Hoa tên Thọ Dã đứng ra xây 1958. Chùa gồm có ba toà nhà cao đẹp tô màu vàng, mỗi toà nhà có thờ tượng: Tây Phương Nam Thánh. Phật Thích Ca. Quan Âm Bồ Tát. Ðại Thế Chi Bồ Tát: tất cả tượng bằng đồng cao 4m, nặng 1,5 tấn. Riêng tượng Tứ Thiên Vương cao 2,6m đúc xi măng. Chùa Tàu phong cảnh hữu tình ngày đêm chìm khuất trong đồi thông rất đẹp, ở chùa Tàu có mâm quay lực cơ học tiếp tuyến đường tròn quay.

*- Phía Tây Nam cách trung tâm phố Ðà Lạt một km, an tọa trên đường Ngô quyền là nhà thờ Domain de Marie xây năm 1930, rộng 11m dài 33m, trên tổng diện tích đất 12 hecta. Tiền đình nhà thờ có hai đường vòng cung, bước lên từng bậc tam cấp, và tụ hợp lại ở hành lang cửa chính hình vòm tròn. Mặt tiền nhà thờ kiến trúc thành hình tam giác cân, trên đỉnh tam giác là cây thánh giá. Trên tả hữu mỗi nóc mái nhà xuôi thẳng đứng lát ngói hồng đậm, ở mỗi mái ngói tả hữu có ba cửa sổ tam giác cân nho nhỏ ráp kính nhiều màu. Ngoài và trong nhà thờ đều trang trí hài hoà độc đáo, trong nhà thờ là tượng Ðức Mẹ đứng trên quả cầu, nặng 1 tấn, cao 3 mét. Nhà thờ và nhà dòng nữ tu, trường học đều tô màu hồng đậm. Domain de Marie tức là nữ Tu Viện nữ Bác Ái Vinh Sơn (nhà thờ & dòng tu nữ còn có tên gọi là Tu viện Mai Anh, vì tu viện nằm trên một ngọn đồi cao, nơi đây tuyệt đẹp với đồi hoa anh đào (dân điạ phương nôm gọi là hoa Mai, thay vì hoa Anh Ðào). Trên, dưới, chung quanh đồi: trồng toàn hoa Mai (hoa Anh-đào). Dưới những chòm cây lá xanh chen lá nâu rung rinh, nắng lung linh đùa giỡn nơi kẽ lá cánh hoa mai hồng hồng phất phơ lung lay trong gió.
Có những nam nữ sinh ngoại và nội trú (kể cả con mồ côi) nhiều ma soeur mặc áo dòng màu xanh dương, đội mũ lúp cánh én trắng rộng vành (như cánh chim bay), nhịp nhàng nhấp nhô theo mỗi bước chân. Họ chuyên nuôi trẻ mồ côi. Hằng năm dòng nầy tổ chức hội chợ từ thiện, lấy tiền làm qũy giúp người nghèo khó, soeur đi tới bệnh viện làm việc và giúp người đau yếu, bệnh nạn. Trên ngọn đồi nên thơ họ đi ra đi vào cầu nguyện kinh, xem lễ, làm việc bác ái: thuỷ thổ, nhân hoà phong cảnh càng trở nên an cư êm đềm thơ mộng. Ðứng bên phía Lữ quán Thanh Niên (ở đường Hàm Nghi) nhìn qua nhà thờ Domain thì quả thật khu đồi mai anh đào nầy tuyệt đẹp.

*- Nhà thờ và dòng Couvent des Oisaux (còn gọi là Ðức Bà Lâm Viên ; Notre Dame du Langbian, vì đây là trường nữ trung học đầu tiên dạy chương trình Pháp, trường xây dựng 1935, an tọa tại số 2 Huyền Trân Công Chúa. Nữ sinh trường Couvent mặc đồng phục sơ mi cổ bẻ trắng, tay phồng bên trong, ở ngoài khoác thêm áo lạnh dày đan tay màu xanh biển (xanh dương đậm), áo manto, áo ấm dạ, áo len loại dày màu xanh dương, màu đen, hoặc trắng. Mặc ríp đầm (skirt) có nhiều xếp ly màu xanh biển, váy lót underskit, petticoat). Chân mang sandal có bít tất trắng cao lên đầu gối, hoặc giày trắng hay đen, bata, sport: màu trắng (hoặc đen). Ðầu đội mũ len có vành che nắng to rất khéo (như kiểu nón công chúa Bạch Tuyết, riêng về mũ có thể có những màu và kiểu khác nhau. Bên phải khuôn viên khu rào gạch là đất nhà thờ, dòng & trường, đất rộng mênh mông, gần lối dẫn vô thác Cam Ly.

*- Nhà thờ chính tòa Ðà Lạt bắt đầu xây từ 19.7.1931 và khánh thành ngày 25.02.1942 do linh mục Céleste Nicolas thiết kế. Trên chóp đỉnh là một tháp to nhất (tháp chính) đã gắn hình cây thánh giá, và con gà bằng đồng cao 0,58m, dài 0,66. Con gà đứng trên một trục bạc đạn có thể xoay bốn hướng theo chiều gió thổi. Ngôi nhà thờ chính, cung thánh, gian giữa và hai gian cánh phụ, hậu tẩm, giáp vòng và tít trên gần nóc trần nhà có 70 cửa kính màu. Tổng cộng chiều rộng (nhà thờ chính toà): 14m, cao 47m, dài 65m. Gác chuông nhà thờ ở phía góc trái của cửa chính toà, là những nấc thang hình xoắn ốc trôn đi lên lầu cao. Tháp chuông chính cao 16m, hai bên có hai tháp chuông phụ hài hòa xinh xắn. Trong tháp chính có bốn quả chuông to, mỗi sáng trưa chiều đúng giờ ấn định, thì từng hồi chuông lắc lư rung, ngân vang lên bốn âm tần thánh thót trầm bổng lảnh lót khác nhau.

*- Những Trường học nổi tiếng và lâu đời nhất tại Ðà Lạt: Trường Grand Lycée Yersin (1927). Viện Pasteur nổi tiếng (1932). Couvent des Oiseaux (1936) Petit Lycée (1937) Domain de Marie (1943). Trường Tabert? (Ả Dran). Trường Trường dòng Missionaires de Marie nằm kề quốc lộ lối đi về hướng Cầu Ðất (Ðơn Dương). Các nữ sinh mặc váy màu da bò (nâu đậm) đó là do các em ở bên trường Franciancaine gửi qua bên Couvent des Oiseaux học, vì ở bên dòng Franciancaine không có lớp lớn, chỉ có từ lớp Năm tới lớp Nhất, bây giờ gọi là: lớp Một tới lớp Năm. Do vậy nhiều khi nữ sinh Couvent vẫn phải mặc đồng phục áo trắng, áo len xanh, chỉ thay đổi váy xếp ly màu da bò (màu nâu, giống như trường Dòng Missionaires de Marie ở Trại Mát.

Ðã lỡ nói về trường Pháp, trường Tây, thì tôi không quên hướng dẫn họ đi đến các trường Việt chính và thành lập lâu nhất: *- Trường nam trung học công lập Trần Hưng Ðạo (1956) ở khu Ấp Hà Ðông, nam sinh mặc sơ mi trắng quần xanh học trò (trước kia tên là trường Bảo Long). *- Trường nữ trung học công lập Bùi thị Xuân (1957) (trước kia tên trường là Phương Mai). Nữ sinh Bùi thị Xuân duyên dáng e ấp tha thướt trong tà áo màu xanh biển đậm đà, quần trắng, áo len xanh biển hoặc áo len đen, mang giày hoặc guốc, đầu đội nón lá chao nghiêng, tay ôm cặp. Sau những buổi học tan, thì tốp năm tốp mười tỏa về các nẽo đường trong thành phố, hoặc từng nhóm bạn dạo ra sân Cù ngắm cảnh, học bài cả nhóm, làm bài, làm thơ. *- Trường trung học Việt Anh trên đường Hải Thượng Lãng Ông, nữ sinh mặc đồng phục áo dài màu tím hoa sim, quàng khăn tím (rất ư là Huế thơ mộng), mang guốc, quần trắng, đội nón lá có tua nón màu tím. Nam sinh mặc quần đen, áo sơ mi trắng, áo len màu da bò. *- Trường trung học Bồ Ðề nữ sinh mặc áo lam, hoặc áo trắng. Nam sinh áo sơ mi trắng, quần màu xanh. *- Trường Trí Ðức nữ sinh mặc đồng phục trắng (và hồng nhạt). Nam sinh mặc sơ mi trắng quần đen. Sau nầy có thêm trường trung học Hiếu Học...
Nhìn chung và thật thà mà nói, thì có trường Ả Dran và trường Grand Lycée Yersin là mặc đồng phục rất sang đẹp & nổi: toàn sơ mi trắng, bên ngoài mặc veston đen hoặc xanh đậm, thắc cà vạt đỏ, hoặc cà vạt sọc nâu đẹp mắt, mang giày thời trang (họ là những nam nữ sinh con ông cháu cha, nhà giàu, đóng áo vét tân thời mà!).

*- Các trường Ðại học và chuyên nghiệp: *- Trường Võ Bị Quốc Gia Ðà Lạt Việt Nam (1950). Viện Ðại học Ðà Lạt 1957 (Thụ Nhân). Dòng Chúa Cứu Thế (1962). Trung Tâm Nguyên Tử Lực Cuộc (1963). Ðại học Chiến Tranh Chính Trị (1966). Trường Chỉ Huy Tham Mưu (1967). Thiền viện Trúc Lâm và vô số trường Tiểu Học Công Lập & Tư Thục khác.

*- Ba dinh thự rộng lớn sang trọng huy hoàng bậc nhất thời bấy giờ dành cho gia đình vua an ngự: *- Dinh I: cuả ông tây triệu phú Robert Clément Bourgery mua miếng đất rộng 40hecta và xây dinh thự năm 1940. Sau ông về Pháp và bán lại cho vua Bảo Ðại. *- Dinh II: Trên đường Trần Hưng Ðạo về hướng Ðông Nam có ông Toàn quyền Ðông Dương Jean Decoux ở tại VN. (người Pháp) đã xây một dinh thự có 25 phòng khang trang, phong cảnh thi vị. Ông dùng dinh nầy để cho gia đình và thân nhân đến nghỉ hè. *- Dinh III: đi trên đường Pasteur thẳng vô lối nghiã trang Ba Le và gần rừng Ái Ân là Dinh III. Dinh ba xây 1933 đến năm 1939 hoàn tất. Dinh có tầng trệt và tầng lầu. Tầng trệt rộng rãi trang nhã tươm tất đầy đủ tiện nghi dùng: tiếp tân, yến tiệc khoản đãi cần thiết, hội họp, phòng làm việc của vua, phòng đọc sách. Tầng hai là nơi sum họp ấm cúng riêng tư của gia đình vua, gồm: Phòng ngủ vua Bảo Ðại. Phòng hoàng hậu Nam Phương. Phòng hoàng tử Bảo Long. Phòng công chúa Phương Mai, Phương Liên. Phòng hoàng tử Bảo Thắng. Dinh ba khá đẹp nhờ hai khu vườn hoa rực rỡ, do tay người làm vườn có nghề trồng tiả chuyên môn, có sáng kiến, ý thức chăm bón hòa hợp từng gốc hoa cành lá, trồng trọt tiả tót công phu ở tiền đình và hậu đình. Dinh III thường là nơi gia đình vua Bảo Ðại nghỉ hè.
***

Nhà ba má tôi ở ngay đầu ngã tư Pasteur và Yersin, khuôn viên đất khá rộng, nhà giáp ranh bên trái là nhà thờ Tin Lành. Sát vách nhà thờ Tin Lành (bỏ hoang) là tòa án và đường Phạm Phú Thứ. Nhìn chéo xuống là nhà thờ Tịnh Tâm, cũng là Trung Tâm Công Giáo Tiến Hành nằm trên góc đường Ðoàn thị Ðiểm + Yersin. Lên trên đồi cao (sau lưng nhà), là đường Phạm Phú Quốc và đường Huỳnh Thúc Kháng. Cuối đường Pasteur cũng là viện Pasteur đồ sộ. Rẻ ra một con đường đá đỏ lởm chởm là lên Dinh III an tọa trên ngọn đồi cao.
Ðứng trên lầu nhà ba má, tôi có thể nhìn thấy gác chuông nhà thờ chính tòa cao ngất in hình con gà báo thức ở chóp đỉnh (con gà không biết gáy, dù bình minh hay hoàng hôn, hoặc trong canh khuya mặc lòng). Mỗi sáng, trưa, chiều, tối, tôi chỉ vẵng nghe tiếng chuông chơi vơi ngân nga giữa núi đồi, báo hiệu hừng đông hay hoàng hôn thinh lặng trong bầu trời đầy rung cảm. Nhà ba má tôi ngó mặt qua bên Tiểu Khu Ðà Lạt. Gần trường Trung học Kỷ Thuật Lasan (25 đại lộ Yerin) và góc đầu đường Ðào Duy Từ (nhà Bò). Các ?Freres? đảm nhận dạy học nghề (Kỷ Thuật) rất nổi tiếng. Từ trường Kỷ thuật Lasan thẳng tới hướng Ty Cảnh Sát, nhà thờ con Gà là trường Trí Ðức phía sau nhà thờ, rồi Bưu Ðiện và hotel Du Parc ở trên đường Yersin. Trường Kỷ Thuật Lasan do chi nhánh từ trường College Ả Dran nằm tít tắp dưới thung lũng sâu cuối đường Bá Ða Lộc. Từ ngoài đường Yersin qua ngã ba Bá Ða Lộc (và góc hotel Palace), nhìn ra hồ Xuân Hương là khu đồi rừng hoang vu. Ðứng trên tiền sãnh Hotel Palace du khách có thể nhìn chủng viện Giáo Hoàng, dòng Don Bosco, Dinh I, trường Grand Lycée, v.v...

Mùa xuân năm ấy hoa anh đào tươi nắng, rộ nở trên ngàn cây ngọn lá, gió lả lơi đùa với nội cỏ, thì bạn và tôi hồn nhiên vui vẻ lạ thường: Phú, Du, Hạ, Lễ, Tài, (họ ở Sài Gòn lên Ðà Lạt ăn Tết, bởi do nhà ba má tôi ở số 2 Pasteur rất rộng và dư nhiều phòng, họ xin tạm ở nhờ). Dưới bầu trời cao nguyên Lâm Viên ban mai trong sáng có áng mây bàng bạc pha hồng thắm đang lững lờ trôi. Lạnh! Lạnh kinh khủng! Cái lạnh buốt giá, tê cóng nhức nhối như muốn bại liệt cơ thể, như điếng cả hồn lẫn xác và ăn sâu vào lòng người. Hai hàm răng ai nấy tự động run rẩy va vào nhau lộp cộp. Toàn thân run lập cập, thở không đều nhịp. Mặc dù thế làn hơi thoảng lạnh từ cổ họng mọi người bay ra, như trêu đùa, chọc ghẹo bạn. Các bạn trai chưa đến Ðà Lạt lần nào, ai cũng ngạc nhiên vui thích cười ha hả khi thấy mình thở ra thành hơi khói.

Ðêm đêm ở nhà, mấy bạn pha cà phê, ăn bánh ngọt, cắn hạt dưa, ăn bánh chưng, bánh tét, uống nước trà, thật vui vẻ. Họ ngồi nói chuyện phiếm, thi vị vui vẻ sao đâu trong phòng khách đến tận khuya. Có ngày không biết làm gì hơn, họ bày trò ?thi nhau nhìn vào mắt?. Hể ai chớp mắt, nhấp nháy mắt trước, hay cười, là bị phạt uống một ly đá lạnh. Eo ơi! Ở xứ nầy giữa đêm khuya mà uống đá lạnh, thì lạnh hết biết. Lạnh nổi da gà! Trò chơi gì trẻ con lạ! Họ chơi đỗ cá ngựa, cờ duyên khóc, duyên cười, quẹt lọ nồi. Vui thật vui. Vài lần trong đêm mấy bạn cùng dì cháu chúng tôi dạo phố đêm, họ mua thuốc lá, kẹo, bánh, chewing gum, bắp nướng, cùng nhau đi tà tà nói chuyện tếu, đi bộ giáp một vòng bờ hồ Xuân Hương dài ngót sáu cây số. Có khi họ vòng lên trường Grand Lycée Yersin ngắm trăng lá lúa ẩn mình trong đài mây. Ðường về khuya lạnh lẽo càng thêm hoang vắng, cảnh vật huyền ảo mơ màng nhưng đẹp lạ lùng.

Rồi một ngày nắng tươi, tôi, Mai, Thơ và các cháu làm hướng dẫn viên du lịch cho các bạn đi qua bao thắng cảnh duyên thơ hữu tình, qua bao núi rừng suối hồ mộng mơ. Cả nhóm bao taxi đi picnic mấy ngày, thì tình thân hữu nhờ thế lan dần. Trước tiên họ đi thác Cam Ly xa khu Hòa Bình độ 2,5km về hướng Tây, thác Cam Ly rất gần, thác nằm trong nách thị xã, (nên du khách có thể dễ dàng tà tà đi bộ, nếu muốn). Từ đại lộ Yersin và Pasteur xe chạy thẳng tắp tới ngả ba Huyền Trân Công Chúa, thì xe rẻ sang hướng phải một quảng ngắn, hơn 1km là tới thác Cam Ly). Còn có một con đường khác là: từ dốc Minh Mạng (xe chạy một chiều) xuống ngã ba Phan Ðình Phùng, qua cầu Cẩm Ðô là đường Hai Bà Trưng (và khu đồi Dân Y Viện Ðà Lạt). Xe tới đầu hông sân trường Việt Anh, ta đi theo đường Hoàng Diệu, thì du khách đi hoài đến cuối đường, sẽ tới đầu ngọn thác của vùng Cam Ly Hạ (Cam Ly Hạ là vùng đất thấp, nơi có thác nước chảy xuống lòng suối).

Thác Cam-Ly vào một ngày êm đềm khi mặt trời bơi lên khoảng trời xanh mênh mông, tươi thắm, mát rượi, dìu dịu, an hòa, bình thản đến hững hờ. Lớp sương mù ẻo lả vật vờ bay lơ lững rồi tan dần, lộ ra vài ba con đường mòn đất đỏ từ từ bốc hơi, rồi khô từng mảng một, con dốc mòn đã có vài người Thượng gùi măng và lan, củi đi bán ngoài chợ sớm. Ở đây quang cảnh thinh lặng êm đềm, tiếng nước róc rách len lỏi theo bờ đá chảy xuôi xuống thác. Trên ngọn đồi thông rợp bóng nằm về hướng Ðông Bắc, là lăng Quận Công Long Mỹ Pierre Nguyễn Hữu Hào (nhà đại điền chủ người Gò Công, chủ nhiều đồn điền cao su, trà, ở một số Tỉnh, Ðà Lạt, và một số đất vùng Cao Nguyên Trung Phần. Ông Nguyễn Hữu Hào là thân sinh của Nam Phương hoàng hậu, vợ vua Bảo Ðại. Ông Lê Phát Ðạt Philippe Huyện Sĩ giàu có bậc nhất thời bấy giờ, là ông ngoại của hoàng hậu Nam Phương).

Lăng Quận công Nguyễn Hữu Hào an tọa trên một khu rừng thông hùng vĩ cao vút, ngút ngàn, từ dưới đường cái lên tới lăng có 20 tầng cấp lát đá vuông, mỗi tầng có khoảng 10 bậc cấp. Cộng chung lăng nầy có tất cả 102 bậc cấp. Ðứng trên sân lăng du khách có thể nhìn thấy một phần tư góc thành phố Ðà Lạt ẩn hiện, thấp thoáng xa xa dưới mỗi chòm thông reo luôn nhã nhạc vi vu, làng mạc dưới chân đồi mờ mờ hơi sương. Sau lăng chập chùng những đồi sim tím và rừng trái mác mác xa xa, thì có một phi trường nhỏ ở vùng đất nầy cao, thoáng, và bằng phẳng, nên gọi là: Cam Ly Thượng.

Sau khi leo trèo ở những mô đá trên lòng suối, chụp hình, vọc nước lạnh chán chê, họ lên xe đi thác Datanla xa thành phố Ðà Lạt 5km. Chín giờ sáng xe dừng ở bên thác Datanla chìm khuất dưới những đồi thông dựng đứng, thác sâu hoắm, sâu hút tầm nhìn. Từ trên đường cái muốn đi xuống thác, chỉ có một đường dốc nhỏ nhấp nhô, những bậc cấp nện đất cứng len lỏi trong rừng thông bạc ngàn (thỉnh thoảng có vài cục táp lô kê trên mỗi bậc chận, cho đất khỏi bị chuồi). Họ lần mò đi từng bậc cấp ngoằn ngoèo trơn như mỡ, bờ vực cheo leo, để xuống chân thác. Mặt trời ở dưới thác hầu như còn ngái ngủ chưa thức giấc (vì dưới những vòm cây âm-u rậm-rạp, um-tùm, cây chen cây lá chen lá, thì mặt trời lười nằm lim dim ngủ nướng trong rừng, không thèm tỏa ánh sáng). Nước từ trên ba tầng khe đá cao ngất chảy ầm ầm, dội xuống lòng thung lũng, vỡ ra muôn triệu bụi phấn trắng xóa, quyện với từng mảng sương mờ đục phủ kín bầu trời ban mai mờ mờ nhàn nhạt màu sữa.

Thác Datanla thâm u cheo leo hiểm trở là thế, mà họ quyết leo qua bên kia chân thác. Từ từ họ leo lên ngọn thác thứ nhì, đứng chênh vênh bên hốc đá chốc lát, thở hổn hển... Rồi các cậu bạn và hai ba cô nàng tìm cách leo lên đỉnh thác thứ nhất ở tít mù trên cao, cao ngất. Mặt mình úp sát vào vách đá, lưng quay ra phía vực sâu, hai tay bám chặt bờ cây, bụi cỏ, không ai dám ngoái cổ nhìn ra phía ngoài, hoặc nhìn xuống vực thẳm. Một trời giông bão hầu như quay cuồng đến chóng mặt tít dưới chân ta. Qua muôn ngàn cây đại thụ, gỗ tạp, gỗ lá rộng, lá kim quý như: cẩm lai, sao, thông hai lá, thông ba lá, chen cánh với mộc lan, tre, nứa, lồ ồ, le, dẻ, lùm cây um tùm gai góc, bờ bụi tróc lở rong rêu ẩm ướt rất trơn. Cổ thụ cằn cỗi già nua không biết bao tháng năm chi chít muôn sợi dây rễ dài lòng thòng, rễ to hơn cườm tay. Loại dây dẽo, dai, chắc chắn, xù xì. Thỉnh thoảng cây có gai quấn quýt trên thân cao xuống lòng thung lũng mờ mờ, sâu hoắm. Họ bám chặt vào sợi dây rễ cứng và dẽo dai nầy mà di chuyển. Tiếc rằng họ chưa đủ kinh nghiệm sống, chưa dám đu dây rừng y như nữ chúa rừng xanh.

Leo lên hết chóp đỉnh nhú ra ngực thác Datanla khúc khuỷu cuối lòng khe đá, thì biến thành đầu ngọn thác thứ nhất. Phía bên nầy khe đá có những ụ đất sét (có đá cao lanh, đá quý, quặng boxit, than nâu, giống như ở gần vùng Ðạ Ðờn, Ðạ Tẻh, Ðạ Hoai). Hai bờ suối dần dần nở rộng ra; dẫn đến cánh đồng cỏ non xanh mướt trải dài, nhìn mút tầm mắt, thảm cỏ ướt đẫm sương mai còn nhiều giọt mọng tròn, long lanh ngấn thủy tinh dưới ánh mặt trời yếu ớt bắt đầu vươn mình ló dạng, đỉnh núi nhọn hoắt muốn chọc thủng từng áng mây bay ngang đầu. Từ ngọn lá non tỏa ra như lọng dù ở trên cao, vẫn còn nhiều giọt sương mọng to rơi lốp đốp xuống cành lá mềm mại ở dưới thấp. Sau bao tàng cây cổ thụ mọc gần khe suối, là rừng lau bạt ngàn với hoa dã qùy chen cánh cùng loài hoa sim tím, hoa mắc cỡ màu tím lá xanh đầy gai nhọn. Thiên nhiên cẩm tú đẹp thế mà hoa mắc cỡ vẫn e ấp thẹn thùng khép chặt hàng mi khi có người vô tình đụng phải. Bạn cảm thấy thú vị vô cùng khi tận mắt nhìn những thắng cảnh thiên nhiển tuyệt vời, chưa chắc sẽ hân hạnh ngắm nhìn thêm lần thứ hai. Ý thơ miên man, tôi đã cảm tác về sương và cỏ nơi đây:
Muôn thuở tình anh sương về bên cỏ.
Thao thức đêm trường chuyện ảo không thôi.
Cọng cỏ rung rinh môi hứng sương rơi.
Thời gian lắng đọng sương giao tình đó.

Bẽn lẽn thẹn thùng cùng sương nói nhỏ.
Trăng tàn sao rụng sương giọt tinh mơ.
Sương rơi lốt đốp lá cỏ đợi chờ.
Cỏ ẩn vào sương bên bờ sông ướt.

Ðào Nguyên thơ mộng cỏ non xanh mướt.
Ðà Lạt ru đời hòa nhịp hoan ca.
Cọng cỏ dầm sương kết lá đơm hoa.
Dãi dầu mưa gió giao tình muôn ngả.

Mộng ước đêm dài luyến thương nhánh cỏ.
Nhạc sương gieo tình cọng cỏ tơ vương.
Nhún nhảy dưới trăng hoa cỏ ngậm sương
Sương rơi rụng ướt cỏ vờn đêm vắng.

Bông cỏ ngậm sương nở hoa trăng trắng.
Tình yêu thiên nhiên quyện lẫn cỏ cây.
Nghê Thường luân vũ tấu khúc đêm nầy.
Sương tưới cỏ đời ngạt ngào hương ngát. (*)
Bạn Hòa tìm cách leo lên mấy cây gỗ qúy để hái nhiều loại lan, mỗi loài hoa có một sắc đặc biệt riêng. Mấy chú sóc đuôi xòe ra như chiếc chổi lông mềm mại, sóc leo trèo trên cây quả chín đỏ. Bầy khỉ lí lắc nhi nhô kêu chí chóe, chúng chuyền chỗ nầy chỗ nọ nhanh nhẹn, gọn gàng. Hình như chúng phản đối sự có mặt của con người không mời mà đến trong giang sơn cẩm tú, đầy bình yên riêng tư của chúng? Chim hót líu lo đủ mọi giọng điệu trầm bổng véo von lẫn tiếng nhịp nhàng của bầy chim gỏ kiến đang đập mõ dài cứng ngắt vào thân cây, hòa cùng tiếng thác đổ từ nơi xa xa vọng lại. Thỉnh thoảng tiếng vượn hú kêu đàn. Cú nấc cụt từng tiếng. Dơi trong hang thấy động rừng, đã bay vù ra kêu "xít...xì" tất cả đơi vút bay về bên trái. Bầy chồn lủi nhanh vào bụi rậm. Thỏ rừng tung tăng nhảy nhót thảnh thơi trên cánh đồng cỏ non. Tất cả âm thanh và hình ảnh sống động ấy tạo thành bản rừng ca thiên nhiên bất hủ muôn điệu.

Bạn Lễ đưa máy ảnh bấm liên tục, những hoạt cảnh tươi nguyên núi rừng hoang dã hồn nhiên, đầy tình tự quê hương hữu ái mà anh hằng yêu thích. Phía trên đỉnh thác khá lạnh (nhưng không lạnh bằng lòng thác lúc nãy, vì nơi đó ít thấy ánh dương). Bạn Du ngẩn ngơ xuýt xoa trầm trồ khen ngợi phong cảnh nên thơ, bạn nhìn trời nhìn đất, sau một lúc thật lâu mới tìm chỗ đặt mấy giỏ thức ăn xuống. Các bạn ngồi trên tấm ni lông đã mang theo. Họ nói chuyện cười đùa huyên thuyên. Bỗng Phú từ đằng xa chạy đến và khựng lại, im bặt, thở hổn hển, nhưng tay chàng chỉ chỉ về hướng rừng, khiến các bạn ngẩng nhìn và chạy theo Phú: Có những dấu chân loài voi, cọp, dấu chân khổng lồ cạnh khúc xương ống, một đầu lâu (mình cứ nên nghĩ có lẽ của khỉ), cách chỗ các bạn ngồi không xa.

Thế là ý định bạn nằm lăn ra bãi cỏ non mềm chợt tiêu tan ngay. Ði núi, họ không mang theo bất cứ một dụng cụ đề phòng nào, lỡ mà có bị rắn, rết? cắn bất tử, thì thật nguy to (chứ đừng nói là bị cọp vồ!). Bây giờ cả nhóm mới thấy lời Hoà đề nghị leo lên thám sát thác và núi lúc nãy, là điều dại dột, bất lợi quá. Lòng chẳng hẹn lòng, nhưng ai ai cũng nơm nớp lo sợ sự bất an quanh quẩn đâu đây. Nỗi lo sợ ớn lạnh cùng khắp. Khí trời ban mai đã lạnh lẽo, càng thêm buốt giá kinh khủng! Họ vội vàng xếp đồ đạc vào ba lô, giỏ xách, vác trở xuống chân thác. Khi leo lên núi đã khó, lúc tụt xuống bờ vực càng khó gấp bội. Bạn cẩn thận lần mò nhích đi từng bước một. Tay bám vào gờ đá, thân cây hoặc dây leo, gốc rễ, mà tụt tụt từ từ, hoặc bò thụt lùi, bám riết từng tất đất thật vô cùng nguy hiểm khó khăn. Nhìn xuống vực thẳm ai cũng thấy tối tăm mặt mũi, hoa cả mắt, sợ mất hồn mất vía.

Cuối cùng, cả nhóm trở về được dưới chân thác, mất hơn hai giờ họ mới có thể lần mò trở xuống dưới chân thác. Mặt mày chân tay ai nấy đều bị rách, xây xát, thân thể mệt mỏi rã rời, quần áo xốc xếch, lấm lem. Tuy vậy, mấy anh thanh niên tính không khỏi reo lên, cười ha hả vì họ đã tận hưởng giờ phút vui thú nhất qua danh lam thắng cảnh tuyệt vời. Thể hiện tính kiên cường, bất chấp gian nguy, thỏa trí tò mò, dù họ quá mệt mỏi và lòng lo sợ.

Trở lên đường cái ai nấy đều mệt nhoài, từ thác Datanla trổ xuống cuối đèo cách đó 2km là thác Prenn nằm bên quốc lộ 20. Thác Prenn rất đẹp có chiếc cầu gỗ lòn quanh bên trong khe thác, đứng trong cầu du khách có thể tưởng tượng là: ta đang đứng trong nhà, nhìn mưa xối xả tuông chảy xuống mái hiên. Thác Prenn ngoài phong cảnh hữu tình nên thơ ra, có khu thảo cầm viên kha khá, nuôi nhiều loại: rắn, khỉ, chim, công, cọp, beo, voi, ngựa, vân vân... Ở chơi và ăn trưa tại đây xong, họ đi tới thác Liên Khương (ở quận Ðức Trọng xa Ðà Lạt 30km), từ dọc ven suối Prenn chạy về suối Bồng Lai (sát bên vệ đường, phía trái, trên quốc lộ 20) tạo thành thác Liên Khương. Thác Liên Khương không mấy đẹp.

Thác Gougah (Ổ Gà) còn có tên gọi ?Nam Phương đệ nhất thác? ở xã Phú Hội, Huyện Ðức Trọng, xa Ðà Lạt độ 28km, thác nầy hùng vĩ, âm u, hoang vắng. Từ quốc lộ 20 đi theo con đường mòn rậm rạp và âm u, ta rẽ vào phía trái thì tới nơi. Thác đẹp. Trời xanh bát ngát giao hòa với đất uy nghi lẫm liệt và phong cảnh tuyệt vời thơ mộng vô cùng. Nhưng đẹp nhất là thác Pongour xa Ðà Lạt 45km, ở Tân Hội, hướng Nam. Từ quốc lộ 20 đi vô thác xa 7 km, ngoằn ngoèo, quanh co, rậm rạp. Khi đến thác Pongour có 7 tầng đá trải rộng từ bờ nầy qua bờ kia. Ngày đêm nước tuông xối xã ầm vang miết mãi, nước tung bọt trắng xóa cuồn cuộn đổ xuống những mô đá to cao nhấp nhô chôn sâu trong lòng suối. Ðứng trước thiên nhiên cẩm tú và hùng vĩ, mình cảm thấy con người thật bé nhỏ tầm thường.
Hôm đó, khi nhảy qua mấy hòn đá trơn ở thác Gougah, suýt tí nữa Thơ bị nguy hiểm tính mạng, nếu Phú không nhanh tay kéo nàng ngã dúi vào lòng anh. Mất thăng bằng, cả hai người ngã lăn trên dòng suối ấm dưới chân thác.
Hương hoa núi rừng mộc mạc, kèm với sự sợ hãi chợt đến, chợt đau lúc tay chân bị đập vào đá, tím bầm, khiến nàng quên nỗi bẽn lẽn thẹn thùng. Áo quần ướt sũng nước, hai người nắm chặt tay nhau từ từ lội lõm bõm vào bờ, và lóp ngóp bò lên ngồi trên tảng đá. Chỉ còn hai người, nên nàng cảm thấy ngượng ngùng, e thẹn, vì áo quần dính chặt vào da, ?anh chị? loay hoay hong khô người dưới ánh nắng. Không ai nói với ai lời nào. Thế nhưng, thoáng chốc quần áo khô nhanh. Phú, và nàng cùng nhìn theo các bạn. Các bạn khác không bị ?té suốỉ, thì hân hoan lò dò đi các nơi chụp ảnh.

Các bạn hăng hái vui vẻ trở về lối cũ đi thác Hang Cọp thuộc địa bàn thôn Túy Sơn, xã Xuân Thọ, cách trung tâm thành phố Ðà Lạt khoảng 15km về phía đông bắc (qua phía Trại Mát). Thác Hang Cọp cũng hiểm trở ngoằn ngoèo rậm rịt, thăm thẳm núi rừng với dốc đứng cao ngất lưng trời, thác hơi giống thác Datanla sâu thẳm & âm u. Ðặc điểm: Xung quanh thác có rừng thông đặc chủng, rừng hỗn giao khá xanh tốt, thích hợp cho các chuyến du lịch dã ngoại.

Chiều về, họ đi ?đồi thông hai mộ? (khu Chi Lăng). Nào đi vô thăm trường Võ Bị Quốc Gia Việt Nam nằm ở khu Chi Lăng (và góc Thái Phiên). Thăm trường Võ Bị Quốc Gia Việt Nam. Nàng kể sơ sơ cho bạn nghe: Tháng 10/1950 vua Bảo Ðại cho dời trường sĩ quan Hiện Dịch tại Ðập Ðá Huế, về Ðà Lạt, và gọi là École Militaire Inter-Armes de Dalat. Sát nhập vào trường Võ Bị Liên Quân đặc biệt của Pháp (ngôi trường Võ Bị Liên Quân Ðặc Biệt của Pháp, nay đương nhiên phải trao trả lại cho Việt Nam). Ðầu tiên ngôi trường nầy lấy tên là: Trường Võ Bị Liên Quân Ðà Lạt. Cuối cùng Trường sĩ quan hiện dịch nầy chính thức đổi tên thành: Trường Võ Bị Quốc Gia Ðà Lạt Việt Nam theo sắc Lệnh số 325-QP ngày 10.4.1963. Ðất và Trường rộng mênh mông tọa lạc giữa vùng khu ấp Chi Lăng và khu Thái Phiên. Tôi hẹn bạn cùng nhau sẽ nói nhiều về trường Võ Bị và trường Grand Lycé trong dịp khác.

Các bạn lên xe trở về thành phố thăm di tích xưa từ thời vua Bảo Ðại đã đặt tên là Thung Lũng Hoà Bình. Bây giờ là Thung lũng Tình Yêu (thời Pháp thuộc gọi đây là Vallée D? Amour) ở trong khu Ấp Ða Thiện, xa phố Hòa Bình 4,6km, nơi đây phong cảnh khá hữu tình, những rừng bạt ngàn cao vút thông nhấp nhô soi mình trên mặt hồ im ắng, nước trong xanh thỉnh thoảng gợn lăn tăn dưới pedalo.

(Xin nói thêm: Dù ở nơi chân trời góc biển, dù xa xôi cách trở vô vàn, dù tất bật bận rộn vì miếng cơm manh áo đùn lên trong cuộc song ; tôi vẫn nhớ về quê hương Ðà Lạt thương yêủ với giấc mộng quan hoài muốn quay về trên lối cũ đường xưa, mong tìm lại chút dư hương bỗng dưng thảng thốt nhạt phai. Từ nơi đây, con xin trân trọng cám ơn cha mẹ đã đằm thắm phổ tình yêu thương gia đình, hạnh phúc, để sinh ra các anh chị thân yêu và có con. Ðêm từng đêm mẹ ngọt ngào ù ơ ru con trong chiếc nôi đời đong đưa chao đảo.
Tôi xin cám ơn Ðà Lạt! miền đất lạnh với bao thắng cảnh nên thơ, hữu tình, thi vị đẹp tuyệt vời! Làm sao tôi có thể tả hết vẻ đẹp nên thơ, duyên dáng, mơ màng, êm đềm, quyến rũ và trữ tình của xứ lạnh nhỉ! Tôi chỉ biết lặng thinh ngẩn ngơ nhìn ngắm thiên nhiên hữu tình, kỳ bí, hoặc lặng lẽ xuýt xoa trầm trồ ngợi khen! Cám ơn bạn hữu và người dân Ðà Lạt xưa vui vẻ, hiền hòa, chân thật, giản dị & hiếu khách. Cám ơn Ðời & Cám ơn Hoa Kỳ vùng đất an lành. Mạn phép cám ơn quý vị & bạn thân mến, đã cho tôi hân hạnh diễm phúc và vinh dự quen biết thân tình trên trang website.
Cám ơn người muôn thuở cùng chung rẻo đất mà tình xa vạn dặm, hồng nhan tri kỷ? in gót chân trần trên những nẽo đường đất đỏ chập chùng uốn lên uốn xuống. Nơi có những áng mây trắng lững lờ giăng giăng qua đỉnh núi. Có bước chân ai hoang dại ngập ngừng gõ lóc cóc trên phố vắng lạnh ướt đẫm sương mù. Và có những hạt mưa phùn: rất nhỏ rất nhẹ như bụi phấn lăn tăn bay bay, ngập ngừng đơn diệu đậu trên mái tóc lữ hành cô độc trong khuya muôn trùng luyến nhớ.)
**

Trân trọng kính mời quý độc giả xem tiếp trang sau

Tình Hoài Hương

Mục Lục

Thể lệ để nhận Nguyệt San Giao Muà:

1) Ðể vào danh sách của NSGM (subscribe),
   xin gửi email về  GiaoMua@hotmail.com

2) Ðể rút ra danh sách của NSGM (unsubscribe),
   xin gửi email về GiaoMua@hotmail.com 

3. Mọi chi tiết, thể lệ, thắc mắc, xin gửi về:
   GiaoMua@hotmail.com


4. Mọi bài vở, đóng góp, xin gửi về:
   GiaoMua@hotmail.com 
   Nguyệt San Giao Muà
   Homepage: http://www.GiaoMua.com




Thể lệ gửi bài cho Nguyệt San Giao Muà:

 

Mong bạn gửi Bài cho GM theo cách này là tốt nhất :

  

1.  Dùng mẫu chữ Vietnet (VIQR) hay Unicode
2. Viết Hoa chữ đầu của bài và bút hiệụ Ví dụ: Giọt Mưa Trên Lácủa NS Phạm Duy
3. Gửi bài ngay trong email (không kèm file), để cho BBT khỏi mất công download xuống để đọc
4. Gửi tất cả các bài trong 1 tháng 1 lần trong1 email, nếu tiện. 
5. Bài vở xin gửi đến trước ngày 25 mỗi tháng
6. Mọi chi tiết, thể lệ, thắc mắc, xin gửi về: GiaoMua@hotmail.com


Cám ơn bạn rất nhiều, vì nhân sự có hạn, BBT không thể ngồi đánh máy lại từng đề bài hay bút hiệụ 

 

  

    

      

	Ðịa Chỉ Liên Lạc:
	

	Nguyệt San Giao Muà

		P.O . Box 	378

		Merrifield, Virginia 22116

		USA

    
  

Trang Nhà 











Web Site Hit Counter





 

Copyright
2002 by Giao Muà e-magazine and respective authors